- Publiceret den 24 mai 2011
- Víst: 20020
Eysturoyggin er fátækslig, tá ið talan er um fuglabjørg. Tey einastu fuglabjørgini eru norðast á oynni. Tá ið teir eldru tosaðu um fugl, so var tað svartfuglur, ið hugsað var um. Skamt vestan fyri Rivtangan stendur tann 188 metra høgi drangurin, ið nevnist Búgvin. Hann var eitt satt paradís hjá fugli, til komið var um miðjuna á seinastu øld, og teir góðu bitar, ið Búgvin læt frá sær, gjørdu stóran mun í døgurðatrognum hjá gjáarfólki hesa meira ella minni fátæksligu tíðina.
Navnið er lítið ella einki kent sum staðarnavn aðrastaðni. Hvat ið liggur fjalt í navninum Búgvin, verður ikki so lætt at greiða.
Man navnið koma av navnorðinum ein búgvi? Vit kunnu nevna dømi sum norðbúgvi, dalbúgvi, vesturbúgvi o.s.fr. Ein búgvi hevur ein bústað, og tað er ikki at taka seg aftur í, at Búgvin er ein rimmar bústaður hjá fugli.
Man navnið koma av navnorðinum ein búgvi? Vit kunnu nevna dømi sum norðbúgvi, dalbúgvi, vesturbúgvi o.s.fr. Ein búgvi hevur ein bústað, og tað er ikki at taka seg aftur í, at Búgvin er ein rimmar bústaður hjá fugli.
Kann navnið hava nakað við mansnavnið Búgvi at gera?
Ella er her talan um lýsingarorðið búgvin? Vit kenna øll orðafellið eitt búgvið borð. Kann bjargaferð í drangin (Búgvan) samanlíknast við at koma til búgvið borð (borðreitt við fugli)?
Okkara niðurstøða verður tann, at ivin er so stórur, at vit als ikki seta okkum før fyri at koma við nøkrum pástandi.
-------
Tá ið bjørgini vórðu býtt millum Funning og Gjógv, vórðu Búgvin og Torva mett móti øllum fastlandinum. Sum nevnt aðrastaðni, sluppu gjáarmenn at taka, og teir tóku Búgvan og Torvu, so teir munnu hava væntað sær líka nógvan fugl úr Búgvanum sum úr øllum fastlandinum. Góður er Búgvin, og trúliga varð hann søktur av teimum gomlu, og fuglurin var kærkomið ískoyti í tí dagliga húsarhaldinum. Talið á teimum monnum, ið hava søkt Búgvan gerst alsamt minni og minni, tí teir gomlu falla nátúrliga frá, meðan tað yngra ættarliðið als ikki hugsar um at fara í Búgvan.
Í bók síni "Eg stoyti heitt" hevur Sigurð Joensen eina sera góða grein um Búgvan, har hann m.a. umrøður fleiri av staðanøvnunum. Einstøk av hesum brotum hava vit loyvt okkum at endurgivið í sambandi við lýsing av nøvnunum.
Í "Varðanum" 1973 stendur greinin "Búgvin" hjá Daniel Klein í. Greinin er skrivað í 1949, og hon snýr seg í høvuðsheitum um tað bragdið, ið gjáarmenn framdu í 1892, tá ið teir við snildi og áræði aftur megnaðu at koma á toppin á Búgvanum, eftir at tann einasta uppgongdin var burturlopin. Her er rættuliga gjølla frágreitt, og her er nógvar hentar upplýsingar at fáa.
Í greinini "Fornminnir", ið stóð í "Varðanum" 1925, umrøður Poul Klein m.a. ta mangan tiltiknu "Hammershaimbsku bjargavikuna" í 1878.
Áðurnevndu greinar koma at standa sum livandi varðar um Búgvan, og høvdu lýsingar og staðfestingar av nøvnunum verið eitt lítið klípi í hesum varðum, so var endamálið rokkið.
Frá avgomlum døgum man Búgvin javnan hava verið søktur. Vit hava hoyrt um, at menn kluvu frá sjónum og heilt upp á toppin, men umleið 1850 leyp uppgongdin burtur. Uppgongdin var eystantil á røðini - út móti havinum.
Í 1892 eydnaðist, sum áður nevnt, at vinna toppin aftur. Olrik á Rætt (Joen Olrik Christiansen, f. 1846) var maðurin, ið kom við hugskotinum, hvussu fram skuldi farast.
Menn vóru á Ambadali og gjørdu bólið á Rivinum, og tá segði Olrik, at hann roknaði við, at tað bar til at spenna eina línu av Rivinum og norð á Bergstokkin, soleiðis at buktin av henni kom at liggja um toppin á Búgvanum. Bar hetta til, so var bara eftir at sleppa endunum, og so kom línan at hanga tvørtur um Búgvan sum sátubendil um sátu.
Hugskotið gjørdist veruleiki, og hvussu farið varð fram, stendur at lesa í greinini hjá Dánjal Klein í "Varðanum".
Men aðrar royndir hava verið gjørdar at koma upp á toppin, eftir at uppgongdin er burturlopin.
Jógvan Christiansen (1919 - 2002) , Gjógv, sigur soleiðis frá:
"Handlarnir vóru sannir mentunarberar í gomlum døgum, og Gamli- Pætur (Peter Joensen, f. 1873) fortaldi einaferð í "Sofusa handli" um eina slíka roynd, sum er gjørd onkustaðnis í millum 1870 og 1892.
Ikki minnast vit allar, ið Gamli- Pætur nevndi, men hann tosaði serliga um tað, at Sjúrður í Hoygarðinum (Sivert Joensen, f. 1853), Pætur í Sámalsstovu (Peter P. Joensen, f. 1842) og Óli á Skipinum (Ole Sivertsen, f. 1850) vóru komnir heilt upp undir toppin. Teir reistu strangan upp av Stóra Studningi og royndu at sleppa av stranganum, men teir sluppu ikki, og Pætur legði aftrat, at hvør var djarvari enn annar av teimum. Eftir at keturnar vórðu hongdar upp í 1892, var sjálvandi munandi lættari at koma upp á toppin.
Hvussu mangar ferðir, ið eru gjørdar upp á toppin síðani, er ikki gott at vita, men vist er, at í 1913, 1914 ella 1915 var seinasta ferð - higartil - at nakar hevur verið á toppinum á Búgvanum.
Uppi á toppinum eigur væl av lunda, so hetta var ein lundaferð. Vit fara at nevna menninar, ið við vóru ta ferðina: Jákup í Horni (Jacob Hansen, f. 1882), Óli Andreas á Rætt (Ole Andreas Christiansen, f. 1880), Jákup í Stólpa (Jacob Matras, f. 1873), Jóhannes í Gortru (Johannes Johannesen, f. 1854), Jógvan í Sámalsstovu (Joen Joensen, f. 1868) og Dánjal Rasmus Heimi í Horni (Daniel R. Joensen, f. 1890). Dánjal Rasmus fortaldi, at tá ið teir vóru komnir uppá, sat Óli Andreas honum við, meðan hann seig niður vestan fyri á Búgvanum, og har drap hann sín fyrsta lomviga.
Í 1917 vóru teir aftur í Búgvanum, og tá vóru hesir 8 uppi: Kornelius í Gortru (Kornelius Johannesen, f. 1860), Pól Johannes í Bíggjarlagnum (Poul Johannes Johannesen, f. 1888), Jákup í Horni (Jacob Hansen, f. 1882), Jákup í Stólpa (Jacob Matras, f. 1873), Dánjal Rasmus Heimi í Horni (Daniel R. Joensen, f. 1890), Óli Andreas á Rætt (Ole Andreas Christiansen, f. 1880), Kristian á Rætt (Christian Christiansen, f. 1883) og Sjúrður á Rætt (Sivert Christiansen, f.1887). Tað hava ikki verið nógvar bjargaferðir í Búgvanum frá 1917 til 1934. Grundin man hava verið tann, at bjargamenninir, eins og aðrir, vóru til skips um sumrarnar.
Í 1934 vóru teir so aftur, og tá vóru hesir við:
Jákup í Horni, (Jacob Hansen, f. 1882), Jákup í Stólpa (Jacob Matras, f. 1873), Jógvan á Klá (Joen Joensen, f. 1868), Pól Johannes í Bíggjarlagnum (Poul Johannes Johannesen, f. 1888) Sivert Martin á Fløtti (Sivert M. Joensen, f. 1901) og Kristian Jóhannus (Christian Johannes Jacobsen, f. 1894).
Undir krígnum vórðu fleiri ferðir gjørdar í Búgvan, men í 1943 man hava verið seinastu ferð, at boðað hevur verið í øll húsini til bjargaferð á Búgvan.
Ta ferðina vóru hesir uppi: Símun í Sámalsstovu (Simon Joensen, f. 1902), Oliver Debes, f. 1909, Kjartan Klein, f. 1918, John Niðri í Geil (John Joensen, f. 1919) og Pætur í Nýggjustovu (Peter Joeesen, f. 1920)."
Teir allar flestu, ið søkt hava Búgvan, liggja undir "grønu torvu", og tað nógva av tí, ið teir vistu um Búgvan, tóku teir tíverri við sær í grøvina. Enn eru tó nakrir heilt fáir eldri mans, ið søkt hava Búgvan, á lívi, og við teirra vitan og stóra hjálpsemi hava vit roynt at staðfest nøvnini. Tað hevur verið ein rættuliga torfør uppgáva, og tíverri eru tað nøkur nøvn, ið ikki hevur eydnast okkum at staðfest, og leggjast skal samstundis aftrat, at einstakar staðfestingar eru eitt sindur ivasamar - t.v.s. at navnið er á leið har, ið nummarið stendur.
Pætur í Nýggjustovu, (Pætur Joensen, (1920-2005), er ein av teimum fáu, sum eftir er í bygdini av teimum, sum verið hava í Búgvanum. Áðrenn vit fara at lýsa tey einstøku nøvnini, hava vit fingið hann at greitt okkum frá eini bjargaferð, hann hevur gjørt í Búgvanum.
Pætur í Nýggjustovu, (Pætur Joensen, (1920-2005), er ein av teimum fáu, sum eftir er í bygdini av teimum, sum verið hava í Búgvanum. Áðrenn vit fara at lýsa tey einstøku nøvnini, hava vit fingið hann at greitt okkum frá eini bjargaferð, hann hevur gjørt í Búgvanum.
Pætur í Nýggjustovu (1920 - 2005) greiðir soleiðis frá:
"Teir, sum vóru vanir at vera í bjørgunum, vóru altíð undangongumenn. Tað var altíð onkur, sum skaraði framúr, og hesin ráðførdi seg við aðrar, um teir ikki skuldu fara í Búgvan, og soleiðis spenti hann ferðina í.
Bjargavikan, ið er millum 10. og 20. juli, er besta bjargatíðin, og var tað kyrt og annars góð líkindi, so varð avgjørt at fara. Síðan varð farið í hvørt hús at boða frá, at teir ætlaðu sær í Búgvan.
Menninir vistu, hvussu siðurin var, so tað fóru altíð ein ella tveir bátar vesturundir við bjargamonnunum. Undirløgubátarnir, ið teir vórðu nevndir, skuldu føra alt vestur og vera har vesturi, meðan bjargamenninir vóru uppi. Teir skuldu taka fuglin upp, ið blakaður varð niður, og so skuldi maturin og vatnið eisini fáast upp til bjargamenninar.
Nú skal eg royna at greiða eitt sindur frá tí ferðini, tá ið eg var í Búgvanum. Hetta var í 1943, og hetta var samstundis seinastu ferð, at boðað hevur verið í øll húsini í bygdini til bjarga í Búgvanum. Eg varð spurdur, um eg vildi koma við, og eg játtaði. Hetta var ringt hjá mammu - hon vildi ikki lova mær - men eg segði, at eg fór.
Líkamikið, tá ið farast skuldi, hevði mamma gjørt mær skølingarnar til. Hon hevði sitið niðri á einum kamari og gjørt mær teir, uttan at eg visti av tí.
Vit vóru fimm mans á ferðini: Símun í Sámalsstovu (Simon Joensen, f. 1902), Oliver Debes, f. 1909, Kjartan Klein, f. 1918, John Niðri í Geil (John Joensen, f. 1919) og Pætur í Nýggjustovu (Peter Joeesen, f. 1920).
So varð farið vestur, men vit høvdu ein trupulleika. Vit máttu hava ein stranga við fyri at sleppa frá Smørkletti og uppeftir, men vit vóru ikki vísir í, hvar strangin skuldi standa, og tí bóðu vit Jákup í Stólpa (Jacob Matras, f. 1873), ið var óførur bjargamaður, koma vestur við at siga okkum, hvar strangin skuldi standa. Jákup var vorðin gamal, og børnini søgdu nei - hann skuldi ikki við - men hann kom kortini.
Vit komu vestur í øllum góðum - fóru síðani upp, og Jákup vísti okkum so, hvar vit skuldu seta strangan. Eisini vísti hann okkum, hvar kongar vóru, tá ið vit komu upp í strangan.
Tá ið hann var liðugur at greiða okkum frá øllum, letur í Símuni: "Jákup, tygum áttu bara at komið við okkum!" "Nei, eg komi ikki fyri børnini skyld", svaraði hann aftur.
Hann skuldi so fara aftur í bátin, men nú vísti tað seg, at tað var vorðið eitt sindur ókyrt á Tanganum. Inn av Smørkletti er eitt pláss, ið nevnist Skarvseygað, og tað var ikki óvanligt at síga niður í tað eygað og fara haðani í bátin. Gamli-Jákup varð síðani bundin í línuna og sigin niður í Skarvseygað - sigið var einar tíggju favnar - men tá hugdi hann aftur um seg, og tað læt í honum: "Hetta verður mítt seinasta sig - eg meini tað - so fer man!"
Tá ið Jákup var komin í bátin, fóru vit víðari. Símun í Sámalsstovu fór á strangan, og tað var beinan vegin, so kom hann upp á tað Gula Høvdið, og har var ein kongur. Tá ið hann var komin upp hagar, dró hann so okkum upp til sín, og tað var gott at fara haðani og longur upp - upp í Bólið. Tað er rættuliga stutt av Gula Høvdinum og upp í Bólið. So vóru vit allir í Bólinum, og dagurin var ikki nógv liðin, so avgjørt var at fara at royna eitt sindur tann dagin. Oliver og John skuldu fara á Bendingina. Oliver fór so vestureftir - tað gekk ein lítil løta, so kom hann til ein kong og legði á hann. Línan varð so spent tvørtur um Mjóvan á Bendingini, og soleiðis komu teir báðir vestur á Bendingina. Símun segði, at hann skuldi sita eftir uppiá, meðan Kjartan og eg fóru niður í Fláarnar. Kjartan var inni vestanfyri, meðan eg var eystanfyri. Har var fult av kullum niðurí, so har var gott at sita, men tað var nakað vátt av skræpu. Símun fyglaði so uppiá, meðan Kjartan og eg royndu við pilki.
Vit komu fyrr uppaftur, enn teir komu aftur av Bendingini, og meðan vit standa har, sigur Símun við okkum: "Nú fari eg at vita, um eg ikki klári at ganga Mjóvan á Bendingini uttan at nerta við línuna". Hann fór sum ein køttur vesturum - tað hefti ikki fyri.
Tá ið Oliver og John komu aftur av Bendingini, varð fuglurin kastaður útav, og undirløgubátarnir tóku hann síðani upp. Annars var tað vanlig mannagongd hjá teimum, ið vóru uppi, fyrst at leggja fuglin frá sær, og so kasta hann niður, so hvørt sum plássið minkaði.
Síðani gjørdu vit okkum klárar at fara tvørtur um Búgvan. Vit fóru gjøgnum Strikið á eystursíðuni, og línurnar vórðu kveilaðar í fimm, so hvør maður bar sín part.
Í Strikinum - innan fyri helvtina á Búgvanum - er ein mjóvi, men hann er ikki breiðari enn so, at strangartræið rakk tvørturum. Símun fór fyrstur, og hann gekk innan fyri strangartræið. Lína var á honum, og tá ið hann var komin vesturum, fóru vit aftan á honum - hvør aftan á øðrum.
So komu vit inn móti Dranka, og av tí at dagurin var so nógv liðin, varð avgjørt at fara í Letikatl, sum altíð hevur verið fast tilhaldsstað hjá bjargamonnunum eftir lokið dagsverk. Har hvíldu vit okkum eitt sindur, og so løgdu vit okkum at sova. Eg var ungur, og eg minnist tað, at eg svav eina løtu.
Morgunin eftir varð so tosað um, hvar farast skuldi. Vit vóru ikki nóg væl útgjørdir og ov illa mannaðir til at fara á Royðurókina, sum er besta fuglapláss í Búgvanum.
Vit avgjørdu so at fara at royna Skørina og Borðstólarnar. So fóru vit upp gjøgnum Gjógv. Har er turt og gott at ganga, so skølingarnir bitu seg ordiliga fastar í grótið. Vit komu so upp á eina hill, ið gekk eysturum, og har stóð ein vánaligur kongur. Hann var leysur, og bognaður var hann eisini.
Símun fór so fyrstur niður á endan á Skørini og fyglaði eitt sindur har, og so segði hann, at hann fór longur niður. Eg sat honum við í einum skorti, men seinni fekk eg at vita frá Jákupi í Horni, (Jacob Hansen, f. 1882), ið eisini var ein royndur bjargamaður, at eg hevði ikki sitið honum við í tí rætta plássinum. Jákup segði, at tá ið teir sigu niður undan Skørini, plagdi maðurin at sita við á sjálvari Skørini.
Símun kom so uppaftur og sigur við meg: "Nú skalt tú sleppa niður á Skørina!" Eg fór so niður á Skørina og pilkaði har so leingi, sum eg fekk nakran.
Tá ið vit vóru liðugir har, varð fuglurin blakaður niður, og vit fóru niður aftur gjøgnum Gjógv, niður móti Dranka og aftur í Letikatl eftir onkrum, ið vit høvdu lagt eftir har.
So var ferðin mestsum at enda komin, og vit fóru aftur sama vegin, sum vit vóru komnir - gjøgnum Strikið - og arbeiddu okkum so niður í bátin.
Fuglurin varð so lagdur upp Niðri í Fjøru. Vit fingu 1800 fuglar, men tað var ikki hildið at vera nógv, hóast vit bara vóru burtur í hálvan annan dag og ongan mat fingu upp. Fyrr kundu teir fáa eini 5000-7000 fuglar, og tá royndu teir eisini í fleiri dagar. Tá kom ofta víggja í eyguni og kinnklovarnar á fuglinum, tí hann hevði ligið so mikið leingi, men tað bilti ikki hjá okkum, tí vit vóru so stutt burtur.
So var bara eftir at býta, og tað hevur gingið eftir ávísum reglum, sum eru broyttar við tíðini. Í gomlum døgum varð fuglurin býttur soleiðis, at jørðin fekk helvtina, bjargamenninir ein fjórðing, og undirløgumenninir ein fjórðing.
Seinni varð hetta broytt til, at jørðin, bjargamenninir og undirløgu- menninir fingu hvør sín triðing, men minnist meg rætt, býttu vit eftir teimum gomlu reglunum.
Seinastu ferð, ið teir hava verið í Búgvanum, var í 1972.
Jógvan Nónsgjógv , f. 1931 greiðir soleiðis frá ferðini:
Í 1972 bleiv so farið aftur í Búgvan. Teir, sum við vóru, vóru Árni Brattaberg og Sigurd Magnussen, úr Vági, Helgi Tórgarð, úr Havn, og Jógvan Nónsgjógv, frá Gjógv.
Framgangshátturin var heilt øðrvísi enn áður. Tað varð farið upp nøkurlunda mitt á vestursíðuni - beint upp undir Royðurókina. Ætlanin var at royna Royðurókina.Vit brúktu ein langan stranga og ein langan stiga. Tað tyktist at gangast rættuliga væl, men so kom stígur í, tí nervarnar á tí eina manninum tóku at svíkja. Hann var bert vanur við at síga niðureftir, so hetta var so fremmant fyri honum, at hann noyddist aftur í bátin í fylgi við einum av okkum. Nú blivu vit so bara tveir eftir, men vit komu í nokkso nógvan fugl. Samstundis leitaðu vit eftir einari ketu, sum skuldi hingið niður av Royðurókini, men hon fanst ikki - møguliga burturrustað.
Tað var ein annar vegur at fara, og tað var at fara inn á Háls og haðani upp á Royðurókina, men har møttu vit einum trupulleika. Beint uttan fyri Háls komu vit til eina gjótu, sum vit hildu vera nóg so vandamikla at fara tvørturum við bert einum manni at sita við. Vit høvdu ikki langa roynd, men fingu væl av fugli - o.u. 100-200 lomvigar.
Undirløgubátur var Venus við Mads Joensen og Kristian Joensen.